بخش چهارم:به وسيله ي ساعت و خورشيد:
در نيمکره ي شمالي : عقربه ي ساعت شمار را طوري به سمت خورشيد بگيريد که سايه ي آن درست زير عقربه ي ساعت شمار قرار گيرد .در اين حالت زاويه ي بين عقربه ي ساعت شمار و ساعت 12 را در نظر بگيريد و نيمساز آن را رسم کنيد.جهت نيمساز به طرف جنوب خواهد بود.
در نيمکره ي جنوبي :در نيمکره ي جنوبي همان کار را انجام دهيد ولي نيمساز به دست آمده به طرف شمال خواهد بود.
*
به وسيله ي حرکت ظاهري خورشيد:
خورشيد از مشرق طلوع و با طي قوس و کماني که ميل به جنوب دارد در مغرب ، غروب مکيند.
بديهي است خورشيد در ظهر شرعي هر محل روي نصف النهار آن محل و در جنوب آن واقع ميشود.سايه هر شاخصي در ظهر شرعي سمت شمال آن محل را نشان ميدهد.
*
به وسيله ي سايه ي اجسام:
جوبي را که طول آن حدود يک متر باشد،را به طور عمودي در زمين فرو ميکنيم.سايه ي سر چوب را علامت گذاري ميکنيم،پس از حدود 15 الي 30 دقيقه دوباره سر سايه ي جديد را علامت ميگذاريم.حال بوسيله ي خطي اين دو نقطه را به هم وصل ميکنيم و امتداد ميدهيم.در اين حالت جهت حرکت سايه از غرب به شرق است. اگر از نقطه ي اين خط ، خطي بر آن عمود کنيم امتداد شمال جنوب به دست مي آيد.