آثار عجم (بلاد عجم)

این قسمت مباحث پیرامون کتاب آثار عجم میباشد

عزیزان چند نمونه از صفحات کتاب رو براتون میزارم

نمونه های از تصاویر کتاب

نمو نه از صفحات(متن) کتاب

آثارعجم

معرفى اجمالى
«آثارعجم»، توسط محمد نصير حسينى شيرازى، مشهور به فرصت و ملقب به فرصت الدوله  ١٣٣٩  -  ١٢٧١ ق نگاشته شده است. اين كتاب چندى قبل توسط دكتر منصور رستگار فسايى تصحيح و تحشيه شده است. فرصت الدوله شيرازى، بنا به اظهار خود در سال‏هاى پايانى سلطنت ناصرى؛ يعنى در سال  ١٣٠٧ ق دستور نقشه بردارى و تهيه تصاوير از آثار باستانى و نقش‏هاى قديمى و تعيين فاصله مناطق از يكديگر، آن هم عمدتا در فارس را از مقامات دولتى قاجار دريافت نمود. بر اساس آنچه از مطالب كتاب مستفاد مى‏شود، فرصت الدوله در گام نخست شروع به مسافرت و نقشه بردارى كرد، ليكن زمانى كه يادداشت‏هاى خود را به تهران فرستاد بنا به دلايلى آن يادداشت‏ها از بين رفت، به همين دليل پس از مدتى، ظاهرا در  ١٣١١ ق مجددا اقدام به مسافرت و نگارش در سطحى وسيع‏تر نمود. سختى و صعوبت قضيه و دوباره‏نويسى با توجه به نداشتن و فقدان اوليه، بر اهميت اين كتاب افزود. فرصت در  ١٣١۴ ق مطالب كتاب خود را به اتمام رساند.
ساختار:
كتاب از دو جلد تشكيل شده كه زندگى مولف، بخشى عظيمى از جلد اول تشكيل مى‏دهد و جلد دوم با فهرست مطالب و متن شروع شده و با تقريظات و تعليقات ادامه پيدا كرده و با فهرست اعلام دو جلد به اتمام مى‏رسد.
گزارش محتوا
عنوان كتاب تا حدى معرف محتوا و نوشتار كتاب مى‏باشد. كتاب از دو بخش تشكيل شده است: بخش نخست كتاب ضمن آنكه در بردارنده مطالب مختصرى درباره عرفا و شعراى عرب و دانشمندان و حكماى ايرانى و يونانى از زمان قديم است، عمدتا به معرفى آثار باستانى موجود در فارس اختصاص يافته و آثار و ابنيه موجود در مناطق ديگر، از جمله بوشهر، خوزستان، كرمانشاه، همدان، مازندران، چهارمحال بختيارى، كهكيلويه وبويراحمد و اردبيل را نيز به اختصار توضيح مى‏دهد. بخش دوم كه نويسنده آن را (شيراز نامه) ناميده؛ شامل مطالبى درباره آثار ابنيه، محلات، دروازه‏ها، مساجد، مدارس مذهبى، بقاع مزارات و شرح حال برخى از دانشمندان، فقها، ادبا، اطباء صاحبان مشاغل، همچنين خوشنويسان، نقاشان، ادارات و اهل صنعت شيراز است. در بخش آخر كتاب نيز سلاطين و حكام شيراز از زمان امويان - از سال  ٧۴ ق - تا واپسين روزهاى سلطنت ناصرالدين شاه؛ يعنى زمانى كه فرصت الدوله كتاب را به رشته تحرير درآورده، نام برده شده‏اند، چنانكه خود نيز اشاره مى‏كند، در اين خصوص از كتاب گوبينو استفاده نموده است، منتهى با توجه به اينكه گوبيتو در سال‏هاى نخست سلطنت ناصرى( ١٨۵٨  -  ١٨۵۵ م) به ايران سفر كرده، اين مطالب فقط تا همان سال‏ها را در بر مى‏گيرد، از آن پس تا پايان عصر ناصرى را فرصت الدوله، بامطالعه منابع و ديده‏ها و شنيده‏هاى خود تكميل نموده است. در مورد بخش نخست كتاب كه به موضوع آثار باستانى فارس مربوط مى‏شود، نويسنده غرض و هدف خود را از اين كار: تا اكتشاف آثار مزبور، بلكه ثبت و ضبط آن اعلام مى‏كند، كارى كه با دقت نظر از سوى وى انجام گرفته است. از محاسن كتاب در اين قسمت توضيحات مفصلى است كه نويسنده در مورد نقش بر جسته‏ها داده است (از جمله اسارت والرين توسط شاپور ساسانى). وى همچنين كتيبه‏هاى موجود در آن منطقه را خط به خط ترجمه و عينا در متن كتاب آورده است و حتى در اين باره به منابع اروپايى؛ مانند تاريخ ايران نوشته سرجان ملكم نيز استناد كرده است. اين ويژگى نه تنها ارزش عملى كار مؤلف را نشان مى‏دهد، بلكه تبحر او را در ترجمه متون خط ميخى نشان داده مى‏دهد، هر چند قابل مقايسه با كيفيت و سطح مطالعات امروزى نباشد. ويژگى‏هاى برجسته آثار عجم هنگامى آشكارتر مى‏گردد كه كار فرصت الدوله با منابع هم عصر خود نظير فارسنامه ناصرى مقايسه گردد. چنانكه در كتاب اخير فقط توضيحى در مورد نقش برجسته‏ها داده شده و به ندرت كتيبه‏اى خوانده شده است. البته نويسنده كتاب، ميرزا حسن حسينى فسايى، خود نيز اشاره نموده است كه (...ترجمه كتيبه‏ها را با نامه‏اى كه به وزير علوم وقت؛ يعنى على‏قلى خان مخبرالدوله نوشتم، خواستم، او نيز چون تسلط به زبان آلمانى داشت، از يكى از منابع آلمانى اخذ كرده ترجمه و براى بند فرستاد...). تلاش پى گير فرصت در آموختن خطوط باستانى، آنهم در يكصد و چند سال گذشته مايه تحسين است و مدد جستن او از سياحان و فرستادگان خارجى اعم از، روسى، ايتاليايى، هلندى و آلمانى در فراگيرى اين خطوط نشان همت والاى اوست. از ويژگى‏هاى ديگر كار فرصت اين است كه به ويژه در ذكر آثار فارس تنها به نقل خوانده‏ها يا شنيده‏ها بسنده نكرده است، بلكه مطالب كتاب حاصل مشاهدات خود او مى‏باشد، از جمله دلايل اثبات اين مدعا يكى نقاشى و تصويرهاى متعددى است كه از آثار و ابنيه فراهم آورده، ديگرى اشاره او به بناهايى است كه هم اكنون اثرى از آنها نيست، در حالى او در كتابش، هم از آن‏ها نام برده و هم آنها را به تصوير كشيده است. از جمله (آتشكده آذرجو) در حالى كه از آثار مهم شهر داراب است، بر بالاى اين اثر گنبدى را ترسيم كرده، اما هم اكنون با گذشت بيش از يك قرن، اين گنبد وجود خارجى ندارد. اين موضوع براى مطالعات باستان شناختى داراى اهميت است. فرصت در مورد نقوش و كتيبه‏هاى تخت جمشيد نيز به تفصيل سخن گفته است. بررسى دخمه‏ها و وارد شدن به آنها و ذكر مطالب به صورت مشروح در اين خصوص از مشخصه‏هايى به شمار مى‏آيد كه نظير آن در فارسنامه به عنوان منبع همزمان و نسبتا هم موضوع با آثار عجم به چشم نمى‏خورد. ترجمه كتيبه بيستون و پرداخته شدن به آن در آثار عجم باز از جمله امتيازات كتاب در مقايسه با منابع هم عصر آن است. شايان ذكر است، ترجمه‏اى كه در آن زمان از كتيبه‏هاى مختلف شده است با ترجمه‏هاى كنونى تفاوت‏هايى دارد و برداشت‏هايى كه هم اكنون از نقوش و كتيبه‏ها با روش‏هاى جديد علمى به عمل مى‏آيد، از جهات متعدد قابل مقايسه با گذشته نيست، منتهى اين مقاله در صدد بررسى نوشته‏هاى اين منبع از حبث كتيبه خوانى و مقاسيه آن با مطالعات كنونى نمى‏باشد. با اين وجود بايد اضافه كرد برخى از واژه‏هايى كه در كتيبه‏ها آمده است، در آثار عجم درست خوانده نشده‏اند؛ ولى در تحقيقات اخير آن واژه‏ها شناخته شده‏اند. بطور مثال در كتيبه بيستون بر اساس آنچه در آثار عجم آمده واژه‏هايى نظير(... اوج‏ها، بابروش، ائرا، و...) ديده مى‏شود كه هم اكنون به صورت خوزستان، بابل، آشور و...) شناخته شده‏اند و احتمالا فرصت نام و اسامى اين مناطق را كه خود نيز برخى از آنها را ترجمه دقيق‏ترى كرده، از منابع ديگر گرفته است. ظاهرا اين فرصت تسلط خود را به خطوط ميخى براى ارائه مطلب كافى نمى‏ديده، براى تكميل توضيحات به منابع خارجى مراجعه نموده است؛ به طورى كه در كتاب ذكر مى‏كند به كرات از سفرنامه سياحان روسى انگليسى و فرانسوى استفاده كرده است. يكى ديگر از ويژگى‏هاى برجسته آثار عجم در زمينه آثار باستانى ترسيم و نقاشى نقوش و آثار باستانى اماكن متعددى نظير تخت جمشيد، فيروز آباد، داراب و... است. بالطبع ارائه مطلب به همراه تصاوير، فهم مطلب را سهل‏تر و مطالعه كتاب را شوق انگيزتر و مطلوب‏تر مى‏ساخت. و از آنجا كه امكان مسافرت در آن زمان براى همگان به سهولت وجود نداشت و عكسبردارى و فن عكاسى نيز هنوز متداول نشده بود، تصاوير نقاشى شده كتاب، ارزش و اهميت فراوانى به كتاب مى‏بخشيد. در هر صورت به لحاظ شناسايى و بررسى آثار باستانى، آثار عجم نسبت به منبع همزمان خود، فارسنامه ناصرى مطالب مفصل‏ترى دارد. نكته ديگرى كه فرصت در كتاب خود به آن پرداخته اين است كه حدود و فاصله مناطق را از يكديگر، بويژه در فارس، تهيه و درج نموده است. هر چند با مسافت‏هاى كنونى تفاوت‏هايى دارد، ليكن نظر به مقياس‏هايى كه در دست داشته و با توجه به توسعه شهرها تا زمان حاضر، مسافت‏هايى كه ذكر مى‏كند، قريب به صحت است. همان طور كه گذشت، كتاب در سال‏ ١٣١۴ ق به اتمام رسيده و در  ١٣۵٣ ق؛ يعنى چهارده سال پس از فوت فرصت، براى نخستين بار در بمبئى چاپ گرديده است. در پايان،  ۵  تقريظ (از شيخ مفيد، ابوالحسن ميرزا ، ابوالحسن اصطهباناتى، عبدالوهاب آشتيانى و ميرزا مهدى خان وكيل الدوله بر كتاب زده شده)، آورده شده، سپس تعليقات كتاب و در پايان فهرست اعلام دو جلد ذكر شده است.

منابع
مقدمه و متن كتاب.

دوستان به دلیل حجم بالای کتاب مطالب به صورت 20 صفحه ای برای دانلود قرار میگیرد

به علت بی ربط بودن مطالب مقدمه و حجم بالای آن از آن صرف نظر شده است

دانلود جلد اول آثار عجم صفحات 1-:20

دانلود جلد اول آثار عجم صفحات 21-40